CGTN / Kaushik Basu
Gıda kıtlıkları dünyanın üzerine büyük gölgeler düşürmeye başladı. Bu konudaki uzun dönemli bir faktör, tarım alanlarını yavaş yavaş tahrip eden gezegenimizin ısınması. Ancak bu büyük kaygının en yakın nedeni Ukrayna’daki savaş ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Karadeniz’de uyguladığı abluka. Bu abluka Ukrayna’daki tahılı ve gübreyi taşıyan gemilerin Odessa Limanı’ndan ayrılmasını engelliyor.
Bu çok acil bur sorun ve karar alıcılar haklı olarak bu sorunu çözmeye çabalıyor. Ama ortada eğer mevcut gıdı sorununu aşacaksak, anlamamız gereken aciliyeti olmayan genel bir sorun daha var. Bu sorun küresel politikalar ve anlaşmalar geliştiremediğimiz için ekonomik küreselleşmenin hızına uymayı başaramamamızdan kaynaklanıyor.
2019’un sonlarından bu yana dünya Covid-19 salgını nedeniyle amansız bir kriz modunda. İlk olarak tedarik zincirlerindeki aksamalar ve şimdi de Putin’in Ukrayna ile savaşı. Krizler treni doğal olarak dünya liderlerinin bir yangından öbürüne söndürmek için komasına neden oldu. Ancak, bütün kaynaklarımızı yangınları söndürmeye harcarsak, muhtemelen yaratıcı alev söndürücü kurumlar yaratmakta başarısız olacağız. Bu ruhla, ne kadar ağır olsalar da acil ihtiyaçlarımızdan bir adım geri çekilip, bunların temeldeki nedenlerini ele almak istiyorum.
HİNDİSTAN BUĞDAY İHRACATINI YASAKLADI
Bu nedenlerin bazıları, Rusya’nın Ukrayna’yı abluka altına almasından başlayarak açıkça görülebiliyor. 2021’e kadar Ukrayna yıllık yaklaşık 17 milyon ton tahıl ihraç etti ya da dünyadaki toplam tahıl ihracatının yüzde 8,5’ini. Ama bunun neden buğday fiyatlarında neden bu kadar büyük bir artışa ve bugün yaşadığımız küresel gıda kıtlıkları ve açlığa neden olduğu hemen anlaşılmıyor. Her şeyden öte, birçok ülkenin bazı emniyet stokları var ve bu şoku atlatabilmeleri gerekir. Küresel politika koordinasyonu zayıf olduğu zaman bazı kıtlık haberlerine yönelik tepkiler eldekileri yağmalamak oluyor. Bunu Amartya Sen’in 1943 Bengal Kıtlığı üzerine yaptığı klasik çalışmasından biliyoruz ve bunun şimdi tekrarlandığını görüyoruz.
Ukrayna’nın buğday ihracatını durdurmaktan başka çaresi yokken öteki ülkeler nakliyeyi durdurmak ya da azaltmak zorunda kaldı. Örneğin, Hindistan 14 Mayıs’ta buğday ihracatını toptan yasakladı ve bu konuda yalnız değil; 26 ülke kendi vatandaşları için yeterince buğdaya sahip olmak için buğday ihracatını kısıtladı. Bütün bunlar küresel buğday fiyatlarının hızla artmasına neden oluyor. Hindistan’ın ihracatı durdurduğunu açıklaması tek başına yüzde 6’lık bir fiyat artışına neden oldu. Benzer bir şey aile düzeyinde yaşanıyor. Kıtlık korkusu bir kez başlayınca, insanlar tam bir krize karşı kendilerini korumak için yakın gelecekte ihtiyaç duyacaklarından daha fazla stok yapıyor. Ancak milyonlarca insanın bu küçük hareketleri yerel ve ulusal yönetim politikaları ile birlikte tam bir krize neden olma sonucunu verebiliyor.
Bu sadece gıdaya özgü bir durum değil. Aynı şeyin aşılarda da yaşandığını gördük: ülkeler gelecekte bir kıtlık ihtimaline karşı önlem almak için ihtiyaç duyduklarından daha fazla doz aşı satın aldılar. Böyle bir yağma Covid-19 aşılarına erişimdeki bazı küresel açık eşitsizlikleri açıklıyor. Eğer bu tür tepkiler kaçınılmaz ise, bunlara, bu konuda hiçbir şey yapamayacağımız çekim yasası gibi davranmamız gerekir. Ama piyasanın halledemeyeceği kıtlıkları aşmak için kolektif olarak yapabileceğimiz çok şey var.
KÜRESEL ANLAŞMALAR VE UZLAŞMALAR YAPILMALI
Bir küresel tamponlar sistemi ya da fazlası olan ülkelerin kıtlık zamanlarında diğerlerine yardım edeceğine belirten bir uluslararası anlaşma sorunların çoğunun çözümünde önemli bir aşama katedecektir. Bankaların sorumluluktan kaçışını önlemek için mevduat sigortası sisteminin uygulamaya konulması gibi, bu sistemin işlediğine güvendikleri ve bunun bir krizi önlemeye yardımcı olacağına inandığı zaman birçok insan yağmadan vazgeçecektir.
Eğer bu bir ham hayal gibi geliyorsa, gıda kıtlıkları ve yağlamalarla dolu bir tarihi olan Hindistan’da ne yaşandığını bir düşünün. Ulusal kamusal gıda dağıtım sisteminin kurulması için uzun zamandır sürdürülen çabalar 1992’de büyük bir iyileşmeyle sonuçlandı ve 2013’teki Ulusal Gıda Güvenliği Yasası’nın çıkmasıyla sonuçlandı. 30 yıldır gelişmiş bir minimum gıda garantileri sisteminin yürürlükte olduğu Hindistan’da haneler düzeyinde yağmalama psikolojisi ortadan kalktı ve bu da yağmalama ihtiyacını ortadan kaldırdı.
Gıda krizlerini hafifletmek için küresel anlaşmalar ve tampon sistemleri imkânsız görünebilir. Ama Hindistan gibi büyük bir ülkede ulusal düzeyde benzer bir anlaşma da, gerçekleşene kadar imkânsız görünüyordu. Aynı şekilde, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) gibi büyük cumhuriyetler de ABD Anayasası kabul edilen kadar imkânsız görünüyordu. Başarılı bir küresel ya da bölgesel tampon sistemi ya da fazlayı paylaşma anlaşmasının asla var olmamış olması umutlarımızı yitirmek için bir neden değil. Bu iddia gıdadan diğer ekonomik ve toplumsal alanlara da uzanır. Son kısa dönemli sıkıntılara rağmen, küreselleşme yürüyüşü sona ermeyecek, dolayısıyla küreselleşmenin en zayıf toplum kesimlerini ezmemesini sağlamak için asgari küresel anlaşmalar ve uzlaşmalar yapmaya çalışmak zorundayız.
