Taliban geçici hükümetinin Dışişleri Bakan Vekili Yardımcısı ve Taliban'ın önde gelen isimlerinden Şir Muhammed Abbas Stanekzai, İran ile Hilmend Nehri üzerindeki suyun paylaşımına ilişkin son günlerde yeniden şiddetlenen gerilim hakkında 'Afghanistan International' televizyonuna konuştu.
Afganistan ile İran arasında su paylaşımına ilişkin 1973'te imzalanan anlaşmaya bağlı olduklarını belirten Stanekzai, ülkede son yıllarda güçlü bir kuraklık yaşandığını ancak yeterli miktarda su bulunması durumunda İran'ın, hakkı olan payı alacağını kaydetti.
Stanekzai, barajların da askeri bölgeler gibi her ülkenin milli meseleleri ve mahremi olduğunu belirterek İran hükümetinin Kaceki Barajı'nda kendilerine bağlı teknik bir heyetin incelemelerde bulunmasına yönelik isteğine şu şekilde yanıt verdi:
'Hiçbir ülke bir diğerinin barajlar gibi hassas noktalarda inceleme yapmasına izin vermez. Onlar da bize izin vermez. Hiçbir şekilde Kaceki Barajı'nda inceleme yapmalarına izin veremeyiz. Su olduğu takdirde haklarını vereceğiz. Olmadığı zaman da şikayet etmesinler. Üstelik, hakları olan payı her zaman da aldılar. Bu yıl bile su hakkını aldılar.'
Stanekzai, kuraklığın ve su kıtlığının küresel bir sorun olduğunu ve bu nedenle İran'ın bu sorunu büyütmemesi gerektiğini belirterek sorunun diyalogla çözülmesinin önemini vurguladı.
İran makamları sert açıklamada bulunmuştu
İran'ın Afganistan sınırında bulunan Sistan-Beluçistan eyaletini geçen hafta ziyaret eden İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan, Taliban tarafının söz konusu su anlaşmasına riayet etmediğini belirterek sert ifadeler kullanmıştı.
Taliban Sözcüsü Zabihullah Mücahid ise İranlı makamlara cevaben İran'ın tutumunun ikili ilişkilere zarar verebileceğini belirtmiş, basın üzerinden sert demeçler verilmemesi gerektiğini aktarmıştı.
Söz konusu açıklamaların ardından İran, Afganistan'a bir heyet göndermiş, görüşmelerde su ve sınır sorunları ele alınmıştı.
İran ile Afganistan arasındaki su krizi
Afganistan ile İran arasında bulunan Hilmend Su Yolu üzerindeki su sorunu 1973'te varılan anlaşmayla çözüme kavuşmuştu.
Anlaşmaya göre, Afganistan Hilmend Nehri'nden İran'a 'normal koşullarda' saniyede 26 metreküp su vermeyi taahhüt etmişti. Bunun 22 metreküpü, 'İran'ın su hakkı' olarak tanımlanırken, 4 metreküpü ise Afganistan'ın İran'a yönelik 'iyi niyet göstergesi' olarak belirlenmişti ancak anlaşmada yer alan 'normal koşullar' ifadesi suyun azaldığı ya da kuraklığın yaşandığı dönemleri kapsamıyor.
Bu nedenle son yıllarda Afganistan'da yaşanan kuraklık nedeniyle İran'a akan su miktarının azalması, Tahran yönetimini rahatsız etmeye başlamıştı. Sık sık kurak dönemler geçiren iki ülke, 1973'te imzalanan anlaşmaya bağlı olduklarını ifade etmelerine rağmen su sorunu nedeniyle karşı karşıya geliyor.
Taliban yönetimi, bölgedeki kuraklık nedeniyle Hilmend Nehri üzerindeki Keceki Barajı ve Kemal Han nehirlerinde su miktarının azaldığını savunurken İran ise teknik bir heyetin barajları ziyaret ederek bu durumu teyit etmesi gerektiğini ifade ediyor.
