Global Times / Hu Xijin
5 dev Çin devlet şirketi -Çin Hayat Sigortası, PetroChina, Sinopec, Aluminum Corporation of China ve Sinopec Shanghai Petrochemical- New York Borsası’ndan (NYSE) çıkacaklarını açıkladı. Borsadan çıkmanın, ne önemini azımsamadan ne de abartmadan, tam olarak ne anlama geldiğini anlamak önemli.
5 şirketin tercihi -Alibaba Grup da geçen ay Hong Kong’a ikili başat kayıt olacağını ilan ederek, Amerika Birleşik Devletleri’nden (ABD) muhtemelen çıkmaya hazır olacağını belirtmesinin yanı sıra- borsadan çıkmanın kesinlikle tek başına bir durum olmadığı anlamına geliyor. Ama internette bazılarının Çin ve ABD'nin birbirinden tamamen kopmak üzere olduğunu ve Çin’in ABD'ye karşı savaşmaya hazır olduğunu söylediğini görüyorum. Bu açıkça sorunun yapısını abartıyor.
Çin şirketlerinin ABD’den çıkmasının doğrudan nedeni, ABD'de 2021’de yürürlüğe girdi ve daha katı denetleme gereklilikleri getiren Yabancı Şirketleri Sorumlu Tutma Yasası (HFCAA). Çin'le ilgili konular bakımından yasanın en tartışmalı kısmı ABD’ye kayıtlı Çin şirketlerinin denetleme belgelerini sunma zorunluluğu. PetroChina ve Sinopec gibi şirketler çinin ulusal düzeyde stratejik işletmeleri arasında olduğu için, bu şirketlerin bütün iç denetim belgelerini, ABD'nin şirket içindeki her şeye erişebilmesi için ABD'ye vermeleri ihtimal dışı -bu Çin ulusal güvenliği ile ilgili bir konu. Çin ve ABD konu üzerinde müzakereler yürütüyor ama şimdiye kadar bir uzlaşma sağlanamadı. ABD'nin denetim gerekliliklerini üç yıl yerine getirmeyen Çin şirketleri borsadan çıkarılacak ve Alibaba ve JD.com gibi birçok Çin şirketi çoktan ABD'nin “borsadan çıkarma öncesi” listesine alındı.
ÇİN KENDİ TEMEL ÇIKARLARINI KARARLI BİÇİMDE SAVUNACAK
Nedeni açıkladıktan sonra, şimdi bazı ABD’de borsaya kayıtlı Çin şirketlerinin ABD borsasından çıkma kararının Çin’in ön alıcı bir kararı olmadığını, aksine ABD'deki yeni düzenlemelerin getirdiği zorlamaya bir tepki olduğunu anlayabiliriz. Cuma günü borsadan tıkacaklarını açıklayan büyük şirketler birçok borsada kayıtlı ve ABD borsasındaki hacimleri büyük değil, dolayasıyla NYSE’den çıkmanın etkisi sınırlı olacak.
Bunun denetleme ile ilgili bir mücadele olduğunu, ama öte yandan da konunun “basit” olmadığını görmek önemli. Çinin kendi ulusal koşulları var ve eğer Çin ile ABD arasında yeterli siyasi güven olsaydı, anlaşmazlığı müzakerelerle çözmek mümkün olurdu. Ancak ABD bir ticaret savaşı başlattığından bu yana, Çin’in Çin şirketlerinin ABD borsasına kaşıt olmasından avantaj sağladığı ve ABD tarafının “potansiyel tehditleri beslediğini” ileri süren aşırı bir söylem var. Denetim anlaşmazlığı bu bağlamda daha önemli hale geldi ve HFCAA’nın asıl olarak Çin şirketlerini hedef aldığı bile ileri sürülebilir.
Geçmişte, Çin şirketlerinin ABD'de borsaya kayıt olması ve finansal bir konu olarak tanımlandı ve böyle ele alındı. Çin şirketleri ABD'nin olgun finansal piyasalarına girebiliyor ve oradaki devasa sermaye havuzunu kullanabiliyordu. Aynı zamanda, bu devasa Çin şirketleri aracılığıyla, ABD’li yatırımcılar Çin’in reform ve dışa açılmasının ve hızlı gelişmesinin faydalarından yararlanabiliyordu. Ek olarak, ABD bu Çin şirketlerinin girmesi nedeniyle öncü küresel sermaye piyasası olma konumunu sağlamlaştırabildi.
ABD'NİN DÜŞÜNCESİ SİYASETE DAYANIYOR
Bugün, ABD'nin düşüncesi siyasete çok fazla dayanıyor. Yeni yasalar siyasetle iç içe geçmiş durumda ve bu Çin ABD ekonomik ilişkilerinin karmaşıklığını ve zorluğunu ciddi biçimde artırdı. Çin’in ABD'ye sınırsız taviz vermesi ya da kendi ulusal güvenliğini ve şirketlerinin meşru çıkarlarını feda etmesi imkânsız. Birçok Çin devlet şirketinin ABD'den çıkması kendi güvenliğimiz ve gelişme haklarımızı korumak için bizim karşı önlemimiz.
Ancak, bunun Çin’in aktif olarak ABD'den kopmaya başladığını gösterin bir dönüm noktası olduğunu düşünmüyorum. Ayrıca Çin ve ABD arasında değişik alanlardaki ilişkilerin domino taşlarının peş peşe düşmesi gibi hızlanan bir şekilde kesileceğinden de şüpheliyim. Çin’in genel ekonomik ve toplumsal ilişkileri sürdürmek için elinden gelenin iyisini yapacağına inanıyorum ve bu bakımdan düşüncesiz davranmayacağız. ABD büyük Çin-ABD iş birliğinin köklerini kesti ama Çin hesapsızca aynısını yapmayacak. Çin-ABD iş birliği küreselleşme döneminde ABD'nin çıkarlarına uygun olduğu için, ABD'nin Çin'den kopması o kadar kolay olmayacak. Bunun nedeni Çin pazarının devasa olması ve ABD'nin kendisine zarar vereceği ve fırsatları Batılı rakiplerine kaptıracak olmasıdır.
Çin kendi temel çıkarlarını kararlı biçimde savunacak ve ABD ile çatışmaktan korkmuyor. Ancak, çatışma Çin’in hedefi değil ve sözde ABD'den kopma çinin arzusu değil. Çin’in dış dünyaya açılma yoluna bağlı kalacağına inanıyorum. Ortam daha karmaşık hale gelmiş ve zorlukla önemli ölçüde artmış olsa da, kapıyı kapatmak asla Çin’in tercihi olmayacak. Ama elbette Çin ABD'nin aşırı eylemlerine karşı değişik planlar hazırlayacak ve gerçekçi düşünme çizgisini devam ettirecek.
