Avrupa Birliği'nin, özellikle Afrika gibi gelişmekte olan ülkelerde yeni altyapılar geliştirmeye odaklanarak, küresel çapta altyapıyı desteklemeye yönelik iddialı bir plan olan Global Gateway girişimini açıklamasının üzerinden bir yılı aşkın süre geçti. Girişimin 2021-2027 yılları arasında, teoride Çin'in önerdiği Kuşak ve Yol İnisiyatifi'ne rakip olacak yeni bir altyapı hamlesi için tahmini 318 milyar doları devreye sokması bekleniyor.
Kuşak ve Yol İnisiyatifi son on yılda dünyanın dört bir yanındaki gelişmekte olan ülkelere ve daha çok Afrika'ya milyarlarca dolar aktaran Çin'in mega projesi. Çin'in Afrika'ya uzanan eli, hem bölgesel hem de dış ticareti önemli ölçüde artıran son teknoloji ürünü karayolları, demiryolları ve limanlardan oluşan bir hat bıraktı.
Son yirmi yılda Çin ve Afrika, karşılıklı anlayışa dayalı bir ortaklık ve ortak çıkarlarla beslenen bir amaç birliği geliştirmiştir. Çin-Afrika ortaklığının seyrini ve Afrika kıtasında modern altyapı projelerini hayata geçirme çabalarını sekteye uğratmak için Çin'in Afrika'ya olan ilgisine dair propagandalar yapıldı. Buna karşın bu ortaklığın çıktıları, kıtanın her yerinde gözle görülür altyapı dönüşümünden rekor seviyedeki ikili ticarete kadar her geçen yıl daha da netleşirken, Çin-Afrika ilişkileri görmezden gelinmesi güç aşamalar kaydetti.
Çin'e rakip olacak ya da onu gölgede bırakacak girişimler kurma çabalarını da görmezden gelmek aynı derecede güçtür. Çin ve Afrika'nın ortaklaşa izlediği yol rahatsızlık yaratmakta ve Çin'i saf dışı bırakma çabaları devam etmektedir. Bu çabalar, büyüme ve kalkınmayı hızlandırmak için kalkınma girişimleri olarak maskeleniyor, szöde projeler sadece üstü örtülü jeopolitik mücadelelerden ibarettir. Bir yabancı yatırım programı olarak AB'nin Global Gateway'inin Kuşak ve Yol İnisiyatifi’ne alternatif oluşturması amaçlanmaktadır. Öte yandan, KYG'yi belirleyen çekim gücü, sağladığı neticeler ve hem teknik hem de mali desteğin büyüklüğü göz önünde bulundurulduğunda, Kuaşk ve Yol İnisiyatifi’nin yerini doldurmak için fazla iddialı olduğu söylenebilir.
SİYASİ DAYATMA FARKI
Yalnızca Afrika kıtasında Çin'in bıraktığı iz sadece yıllar içinde oluşmakla kalmadı, aynı zamanda yalnızca ortaklar arasında eşitlik duygusunu teşvik eden bir zemin altında işleyebildi. Çin, siyaset söz konusu olduğunda mesafeli durmakta, bunun yerine büyüme ve kalkınmayı hızlandırmaya odaklanan sürdürülebilir bir ilişki kurmayı tercih etmektedir. Global Gateway, Avrupa'nın sosyal ve çevresel standartlarını yansıtan değerlere dayalı bir teklif olarak tanımlanıyor, peki ya girişim çerçevesindeki projeleri kullanması beklenen gelişmekte olan ülkelerin değerleri, sosyal ve çevresel standartları ne olacak?
Çin-Afrika İşbirliği Forumu (FOCAC) 2000 yılında Çin ve Afrika devletleri arasında çok taraflı bir ortaklık olarak kuruldu. FOCAC her üç yılda bir diplomatik bağları ve ticari ilişkileri değerlendirmek üzere forumlar düzenlemektedir. FOCAC, Kuşak ve Yol İnisiyatifi gibi başarılı projeler için bir fırlatma rampası olmuş ve Batı'daki güçlerin Afrika için modern bir mücadele vermesine yol açmıştır. Peki Afrika ile Batılı güçlü ülkeler arasında FOCAC'ın muadili nerede? Böyle bir ortak zeminin yokluğunda, Global Gateway girişiminin Çin'in üstünlük sağlamaya devam ettiği yerde başarılı olması pek olası değildir.
Görünüşte Global Gateway girişimi ile Kuşak ve Yol İnisiyatifi arasında bir karşılaştırma varmış gibi görünebilir. Ancak iki girişim birbirinden daha uzak olamazdı. AB, girişimi desteklemek için 2021-2027 yılları arasında tahmini 318 milyar doları kullanıma sokacak. Oysa sadece dört yıl içinde, 2014-2018 yılları arasında, Çin tek başına 400 milyar dolara varan dış kredi sağlamıştır. Ayrıca Çin, 2022 yılında 100 milyar dolar değerinde olduğu tahmin edilen Kuşak ve Yol İnisiyatifi anlaşmaları imzalamıştır.
İHTİYAÇLAR ÖRTÜŞÜYOR
Çin'in Afrika'ya verdiği destek, kıtanın altyapı ihtiyaçlarıyla önemli ölçüde örtüşmektedir. Afrika kıtası her yıl altyapı yatırımlarını desteklemek için yaklaşık 150 milyar dolara ihtiyaç duymaktadır. Global Gateway girişimleri, dijital, enerji ve ulaşım alanlarında akıllı, temiz ve güvenli bağlantıların artırılması gibi alanlarda büyüme ve kalkınmayı desteklemeyi amaçlamaktadır. Ayrıca, projenin küresel olarak ve daha çok gelişmekte olan ülkelerde sağlık, eğitim ve araştırma sistemini güçlendirmesi bekleniyor.
Çin halihazırda bu alanlarda göz dolduruyor ve Afrika'nın son on yıllardaki en acil ihtiyaçlarını karşılayarak bu sektörlerdeki eksiklikleri giderme yolunda ilerliyor. Çin'i dünyanın geri kalanına bağlayacak iki yeni ticaret yolu geliştirmeye yönelik iddialı bir plan olan Kuşak ve Yol İnisiaytifi Afrika'ya ön sıralarda bir koltuk vermiştir ve faydaları çok büyük olacaktır. Çin ve Afrika arasındaki ikili ticaret 2021 yılında yüzde 35, 3 oranında artarken, Afrika'dan Çin'e ihraç edilen mallar da aynı yıl yüzde 43,7 oranında artış göstermiştir. Şu anda, devam etmekte olan ya da planlanan başka hiçbir girişim bu sonuçlarla boy ölçüşemez. Zira bunun için uzun yıllar geçmesi ve Batı'nın Afrika ile etkileşim biçiminde bir değişim yaşanması gerekecektir.
